Wczasy

Okolice Koczały,Przechlewa i Rzecznicy

24 lipiec 2013r.

OKOLICE KOCZAŁY, PRZECHLEWA I RZECZENICY Trzy gminy leżące wzdłuż górnego biegu Brdy stanowią centralną i północno-zachodnią część powiatu. Zapewne około 2/3 powierzchni zajmują tu łasy, stanowiące przedłużenie w kierunku zachodnim Borów Tucholskich. N/e ma tu, jak gdzie indziej, typowych dla Kaszub "pustek", czy// pojedynczych samotnych gospodarstw położonych w oddaleniu od wsi. Jeszcze w XIX wieku, jak głoszą legendy, można było w tutejszych lasach spotkać niedźwiedzie i wilki. W średniowieczu obszar ten był praktycznie niezaludniony. Dopiero Krzyżacy po zajęciu w XIV wieku ziemi człuchowskiej przeprowadzili szeroko zakrojoną akcję kolonizacyjną. Po wojnie brakło tu osadników i do wolnych gospodarstw trafiła znaczna liczba Ukraińców wysiedlonych z Bieszczad. Taki jest koloryt tych stron, chyba najdzikszych i najbardziej fascynujących w zachodniej części województwa pomorskiego. KOCZAŁA, wieś gminna, leży 36 km na północny zachód od Człuchowa. Już w X-XI wieku miejsce to stanowiło lokalny ośrodek osadniczy. W czasach krzyżackich Koczała otrzymała nową lokację w 1356 roku. Zniszczona przez husytów w 1433 roku wieś, po odbudowie przekazana została w zarząd rodzinie Glasenappów. Po rozgromieniu zakonu krzyżackiego w 1466 roku Koczała stała się wsią królewską w powiecie człuchowskim. W wieku XVII istniała tu już parafia, posiadająca kościół filialny w Grabowie koło Białego Boru. Interesujący jest wzniesiony w 1902 roku murowany kościół, stojący w centrum wsi. Całość XVIII-wiecznego wyposażenia pochodzi z wcześniejszej, drewnianej świątyni. Szczególnie piękny jest posąg Samsona, datowany na koniec XVII wieku. Obok kościoła usytuowana jest pochodząca z XVIII stulecia plebania. Koczała jest gminą niewielką i posiadającą tylko jedną szkołę. Jako jedna z nie- licznych proekologicznych placówek w Polsce szkoła ta otrzymała certyfikat UNESCO. W nieczynnym przedszkolu mieszczącym się w centrum wsi, urządzono ośrodek prowadzący edukację w ramach Zielonych Szkół. Na północny zachód od wsi znajduje się duży kompleks leśny oraz kilka jezior, z największym jez. Dymno (zwanym także Koczalskim), położonym pół kilometra od centrum wsi. Jezioro o płaskich i dostępnych brzegach stwarza niezłe warunki do kąpieli i plażowania. Przy południowo-zachodnim brzegu zlokalizowane są ośrodki wczasowe, posiadające kąpieliska i nieduże pola namiotowe. Niemcy przed wojną okolice Koczały nazywali zresztą "Żurawim Zakątkiem". ŁĘKINIA to niewielka wieś położona 2 km na zachód od Koczały, nad małym Jeziorem Łękińskim. Początkowo było to dobro rycerskie lokowane na podstawie przywileju Winricha von Kniprode z 1354 roku. Podobnie jak okoliczne wsie Łękinię zniszczyli w 1411 roku Pomorzanie, sprzymierzeni z Władysławem Jagiełłą. Wieś ucierpiała też podczas najazdu husytów w 1433 roku. Ponownie pustkowie to zasiedlono w 1598 roku z inicjatywy ówczesnego starosty człu-chowskiego. Po szwedzkim "potopie" Łękinia została przyłączona do majątku w pobliskim Grabowie jako folwark. Na początku XIX wieku we wsi działała karczma i wybudowano młyn. Przed ostatnią wojną Łękinię zamieszkiwało niespełna 400 osób, w większości katolików, a wieś była siedzibą lokalnych władz. Po wojnie między Łękinią i Pieniężnicą zlokalizowana była duża wojskowa jednostka lotnicza. Od kilku lat wyludniająca się dotąd Łękinia, powoli przekształca się w miejscowość turystyczną. Warte zobaczenia są tu dawna szkoła i blisko 100-letni budynek dworca kolejowego (na nieczynnej linii z Człuchowa do Miastka). BIELSKO to nieduża wieś na południe od Koczały, przy trasie do Przechlewa. Obejrzeć w niej można kilka starych, XIX-wiecznych drewnianych chat zamieszkanych do dziś. Przy wjeździe do wsi, od strony Koczały, widać smukły, drewniany krzyż, ustawiony w miejscu dawnego cmentarza ewangelickiego, któ- ; rego pozostałością są zaledwie dwa ocalałe nagrobki. STARZNO leży przy południowym brzegu Jeziora Starzyńskiego i wymieniane było już w 1310 roku. Na północ od wsi przebiegała do 1772 roku granica z Pomorzem Zachodnim. Wieś w połowie XVI wieku była wyludniona i człuchowski starosta osadzit tu nowych mieszkańców z sołtysem Piotrem Konewką. W 1800 roku otwarto w Starznie szkołę dla wiejskich dzieci. Przez blisko 25 lat funkcję nauczyciela pełnił tu... organista z Koczały. Na lekcje podobno przychodził w szlafroku, kapciach, szlafmycy i z niegasnącą fajką. Drewniany kościół, usytuowany niedaleko brzegu jeziora, datowany jest na początek XVII wieku. Przypuszczalnie powstał on jednak wcześniej. Najstarsze zapiski nie wspominają co prawda o kościele, ale dane z 1617 roku mówią już o istnieniu tak parafii, jak i kościoła. Ponadto wizytator z połowy XVII wieku wspomina, że świątynię tę wystawili dawniej protestanci. PIETRZYKOWO leży w odległości 9 km na wschód od Starzna, w pobliżu jeziora Ciemno. Osada powstała w 1313 roku jako wieś przygraniczna. Mieszkała tu drobna szlachta kaszubska. Pietrzykowo przez stulecia należało do parafii w pobliskim Brzeźnie Szlacheckim. W 1608 roku działy we wsi nabył Godberg. Była to ciekawa postać. Urodzony w rodzinie złotnika doszedł do znacznych zaszczytów, a jako książęcy przedstawiciel wiele razy był posłem Pomorzan do polskiego króla. W XVII wieku wzniesiono tutaj kaplicę, która została znacznie przebudowana w XIX stuleciu. Położona na piachach wieś przez lata była synonimem biedy. W 1882 roku z powodu nędzy aż 10 rodzin wyemigrowało stąd do Ameryki. W kościółku znajduje się między innymi chrzcielnica z 1586 roku oraz obraz ludowy o barokowych cechach - "Ukrzyżowanie". W leżącym po sąsiedzku, nad samym Jeziorem Pietrzykowskim, małym PIETRZYKÓWKU warto zwrócić uwagę na pozostałości średniowiecznego grodziska, z widocznymi pod wodą resztkami mostu. STARA BRDA to niewielka leśna osada leżąca 9 km na południe od Pietrzykowa. Dla każdego "miastowego" świat się tu po prostu kończy. Kilka domów, leśniczówka i cicho płynąca wśród lasów Brda. Początki osady sięgają zapewne XVI '' wieku, gdy w puszczach Pomorza zaczęto produkować smołę i dziegć, a nad rzekami pojawiały się papiernie. Największy rozwój Starej Brdy nastąpił na przełomie XIX i XX wieku. Wówczas powstało tu osiedle domów leśnych i działał tartak. Po 1920 roku, gdy 6 km na północ od wsi wytyczono granicę polsko-niemiecką, do Starej Brdy sprowadzili się także niemieccy pogranicznicy i służby celne. Dziś trudno uwierzyć, ale w końcu lat 30. XX wieku było tu 35 domów mieszkalnych. Stara Brda to najwyżej położony w biegu rzeki punkt, skąd można spłynąć kajakiem. Przy tutejszej leśniczówce działa niewielka wypożyczalnia kajaków (m.in. organizuje tramwaj wodny, tj. zapewnia jednodniowym spływowiczom "odbiór" i transport z powrotem do Starej Brdy oraz nocleg i ewentualne ognisko). Za Brdą, na wzgórku zachował się XIX-wieczny cmentarz. Zabytkowe są także szachulcowe budynki Lasów Państwowych z końca XIX wieku. I PRZECHLEWO, leżące w odległości 17 km od Człuchowa, to duża, dynamicznie rozwijająca się wieś gminna, położona nad Brdą. Po raz pierwszy Przechlewo wzmiankowane było w 1341 roku. Pierwotna nazwa wsi brzmiała Przechylewo. Równolegle rozwijały się tutaj majątek ziemski i wieś królewska. Już w XIV wieku istniała tu samodzielna parafia. Po dwukrotnym pożarze w 1720 roku wybudowano istniejący do dziś szachulcowy kościół parafialny. Już w końcu XIX stulecia Przechlewo uchodziło za miejscowość czysto niemiecką. W roku 1897 zamieszkali tu protestanci wybudowali na swe potrzeby kościół. Niestety, z powodu zagrzybienia ścian musiano go rozebrać w 1907 roku. Nowy, neogotycki zbór stanął w centrum wsi. Przechlewo zostało zdobyte przez Armię Czerwoną 28 lutego 1945 roku. Dziś liczy 2800 mieszkańców. Kościół św. Anny zbudowano w 1720 roku, a pod koniec XIX wieku rozbudowano go o poprzeczną nawę i nowe prezbiterium. Większość wyposażenia kościoła pochodzi z XVIII wieku. Na uwagę szczególnie zasługuje barokowa polichromia figuralna na stropie i renesansowa płyta nagrobna rodziny Prądzyńskich - dziedziców Przechlewa i sąsiedniej Dąbrówki. Wokół kościoła rosną, uznane za pomniki przyrody, dwie stare lipy. Dawny kościół ewangelicki wznosi się w centrum wsi, obok tradycyjnego placu targowego. Jest to druga protestancka świątynia w Przechlewie. Pierwszy zbór, z początku XX wieku, wybudowano w tym miejscu bez zabezpieczenia fundametów i świątynia ta w ciągu kilku miesięcy tak zawilgotniała, iż nie nadawała się do użytkowania. Rozebrano ją więc i postawiono od nowa, zgodnie ze sztuką budowlaną. Od roku 1945 kościół użytkowany jest jako świątynia pomocnicza przez tutejszą parafię. Do 1945 roku obiekt posiadał piękny strzelisty hełm, którego po wojnie już nie odbudowano. Jezioro Końskie, położone 2 km na południe od centrum Przechlewa, przez Brdę łączy się z jeziorami Szczytno i Krępsko. Nad wodą znajduje się ogólnodostępne kąpielisko, stanica wodna oraz pole namiotowe. Działający tu Ośrodek Sportu i Rekreacji od ponad 40 lat jest współorganizatorem międzynarodowych spływów Brdą. Od kilku lat przechlewski OSiR umożliwia także indywidualnym gościom krótkie spływy Brdą (dowozi spływowiczów i kajaki w dowolne miejsce nad Brdą). Nad Jeziorem Końskim swój początek mają dwie ścieżki rowerowe (pętle) wytyczone przez Nadleśnictwo Niedźwiady (Przechlewo). SZCZYTNO to niewielka osada położona 4 km na południowy zachód od Przechlewa, przy wschodnim brzegu jez. Szczytno Małe. Już w XII wieku była to siedziba kasztela i samodzielnej parafii. Na jeziornej wyspie, zwanej zresztą Zamkową lub Gródkiem, istniał wówczas obronny gród. Jeszcze do dziś widoczne są między leciwymi bukami porastającymi ten ostrów dwie części grodu - zachodnia, otoczona wałami o wysokości około 4 metrów, i wschodnia, wyniesiona około 3 m nad poziom wody. Po zajęciu ziemi człuchowskiej przez Krzyżaków Szczytno straciło swoje znaczenie na rzecz szybko rozwijającego się Człuchowa. Istniejący tu od XIII wieku kościół podupadł i został rozebrany. W dobie reformacji, za starostów Latalskich, wybudowano tutaj zbór i erygowano rozległą parafię ewangelicką. W 1617 roku świątynię tę przejęli katolicy i stała się ona filią Przechlewa. Nieremontowany kościół został zamknięty w 1818 roku i wkrótce rozebrany. Jeszcze przed wojną istniały tu cmentarz i zabytkowa dzwonnica. PAKOTULSKO leży na pótnoc od jeziora Szczytno. Ta nieduża wieś do wojny stanowiła razem z Pokrzywnicą jeden z największych majątków ziemskich (1445 ha). Do niewielkiej, popegeerowskiej dziś osady prowadzi ładna bukowa aleja długości około 500 metrów. Niedaleko rzeki Brdy, 2 km od wsi, nad Jeziorem Długim, znajduje się słynne Osiedle Kormoranów. W 1952 roku gniazdowało tutaj ponad 1000 tych rzadkich ptaków. W sąsiedztwie w latach 60. zagnieździły się także czaple siwe. Powoli zmieniały się proporcje w liczbie gniazd na korzyść czapli, a w latach 80. kormorany ostatecznie opuściły tę okolicę. Zdarza się im jeszcze pojawiać tutaj na łowach w początkach lata. Od kilku lat stałymi mieszkańcami okolicznych jezior i samej Brdy są bobry. LIPCZYNEK położony jest 14 km od Przechlewa, nad ładnym jeziorem Lipczyno. Na północ od Przechlewa rozciągają się potężne lasy, zwane przed wojną Człuchowską Puszczą. W XIX wieku zalesiono większość nieurodzajnych gospodarstw, masowo opuszczanych przez mieszkańców. Z części osad utworzono leśnictwa. W takiej okolicy pod koniec XVII wieku powstała wieś Lipczynek. Pod koniec XIX stulecia mieszkało tu 52 mieszkańców, głównie Niemców. W okresie międzywojennym istniał w Lipczynku budynek straży granicznej. Po wojnie pomieszczenia te wykorzystywane były przez pracowników leśnych. W latach 60. nad jeziorem powstały dwa ośrodki wczasowe. Przed kilku laty Nadleśnictwo Niedźwiady (Przechlewo) w okolicznych lasach wyznaczyło dwie trasy rowerowe. Na zachód od Lipczynka, za drogą do Miastka oraz Brdą, rozciąga się rozległe Bagnisko Niedźwiady, leżące na terenie leśnictwa Żołna. W 1981 roku utworzono tu rezerwat sosnowego boru bagiennego, z rozwiniętymi torfowiskami śródleśnymi. W rzeczywistości jest to naturalny zbiornik retencjonujący w tym terenie wody opadowe. Niegdyś dzikie ostępy upodobały sobie głuszce, które niestety, wyginęły w latach 80. Bagno to zwane było dawniej także Szklanym Piachem, ze względu na wydobywany tutaj kwarcowy .piasek do produkcji szkła w hucie ŻOŁNA. Po odkryciu podczas osuszania bagna złóż piasku kwarcowego, w 1859 roku, w zakolu Brdy założono hutę szkła. W ciągu 15 lat prosperity zatrudnionych było tutaj ponad 100 pracowników. Po upadku huty we dworze właściciela otworzono szkołę. NOWA BRDA położona jest na południe od Żołny i Lipczynka, nad Brdą. W 1696 roku młynarz Schmitt otrzymał przywilej na wystawienie tutaj niezwykle potrzebnej papierni. Później, do 1845 roku, prowadziła ją rodzina Nehringów. Papier z Nowej Brdy miał znaki wodne: herb Radziwiłłów, Madonnę, orła Królestwa Polskiego oraz nazwę miejscowości (Niv Brag, Nev Braag) i inicjały papierników. Do czasu powodzi w roku 1925 działał tu młyn. Od lat Nowa Brda jest dogodnym miejscem rozpoczynania spływów kajakowych Brdą. We wsi warto zobaczyć pozostałość starego cmentarza z zachowanym grobem Rudolfa i Eleonory Nehringów (1734-1787) - tutejszych papierników, oraz obelisk upamiętniający miejsce rozpoczęcia pierwszego kajakowego spływu Brdą Karola Wojtyły w 1953 roku. Na północ od Nowej Brdy leży jezioro Płośno. Ten 21 -hektarowy zbiornik ma interesujące zielone zabarwienie wody. Jezioro jest zbiornikiem bardzo czystym - występuje tu między innymi lobelia jeziorna. Północne brzegi jeziora nadają się do plażowania i biwakowania. SĄPOLNO, jedna z większych wsi w tym rejonie, leży przy drodze z Przechlewa do Konarzyn. W 1326 roku ziemię tę wraz z Konarzynami otrzymali zasiedziali tu Mirosław i bracia, protoplaści rodu Konarskich. Rodzina ta władała dobrami sąpoleńskimi do końca XVII wieku. W okresie międzywojennym Sąpolno należało do Niemiec. W roku 1928 na rozparcelowanym majątku osadzono 49 niemieckich rodzin. Ta dynamicznie rozwijająca się wieś nie posiada zabytków. Jeszcze w początkach XIX stulecia istniał tu stary kościół katolicki. Po jego zniszczeniu tutejsi katolicy do 1934 roku uczęszczali na msze święte do Konarzyn i Przechlewa. W 1934 roku wybudowano bezstylowy kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca. Warto zobaczyć podworski park i stary dwór, pełniący obecnie rolę domu nauczyciela. JEMIELNO położone jest w odległości 3 km na południe od Sąpolna i Konarzyn, na wysokim brzegu Brdy. Jako dobra rycerskie wymieniane było w latach 1326 i 1437. W roku 1650 szlachecką wsią władała rodzina Wąglikowskich, a 10 lat później rodzina Tuchołków. W początkach XVIII stulecia właściciele Jemielna po drugiej stronie rzeki założyli folwark PŁASZCZYCĘ. W połowie XIX wieku majątek przeszedł w ręce niemieckie. Nad rzeką Brdą w 1745 roku Tuchołkowie wybudowali barokowy dwór, dziś będący własnością prywatną. Interesujący zespół pałacowo-folwarczny z parkiem zachował się także w DĄBROWIE CZŁUCHOWSKIEJ - wsi leżącej 3 km na zachód od Sąpolna. XIX-wieczny pałac od kilku lat znajduje się w rękach prywatnych i nie jest dostępny do zwiedzania. Imponująco prezentują się sąsiadujące z nim obiekty gospodarcze. RZECZENICA, duża, gminna wieś przy drodze do Koszalina, jest oddalona 20 km od Człuchowa. Założono ją w 1386 roku przy połu-vjfik dniowym skraju ówczesnej Puszczy Człuchowskiej. W 1433 roku rW' Rzeczenica została spalona przez husytów ciągnących na Człuchów. W XVI wieku istniał tu katolicki kościół, który po wojnach szwedzkich przyłączono do parafii w Gwieździnie. W połowie ubiegłego stulecia w okolicy Rzeczenicy odkryto znaczne złoża bursztynu, który eksploatowano w odkrywkowych kopalniach. Na początku XX wieku we wsi działał duży tartak, mleczarnia, cementownia, a w centrum swoje zakłady mieli zegarmistrz i fotograf. Około 1/3 mieszkańców Rzeczenicy stanowili ewangelicy, którzy z pomocą rządu w 1901 roku wybudowali własny kościół. Po wojnie rozwój wsi uległ spowolnieniu, a dziś głównym pracodawcą są tu Lasy Państwowe. Jedyną zabytkową budowlą jest parafialny kościół św. Michała, wybudowany w 1876 roku. W surowym wnętrzu uwagę zwraca pseudogotyckie wyposażenie z przełomu XIX i XX wieku. Przy ścianie kościoła zachował się pomnik mieszkańców wsi, którzy zginęli w I wojnie światowej. Ewangelicki kościół stojący w centrum Rzeczenicy został rozebrany po roku 1945. Okolice Rzeczenicy to przede wszystkim lasy. Na północny wschód od gminnej wsi znajduje się niewiełka RZEWNICA, mała turystyczna osada usytuowana przy zachodnim brzegu jeziora Szczytno. SPORYSZ to niewielki przysiółek nad Czernicą, przy drodze z Człuchowa do Białego Boru, oraz nazwa przetrwalnikowej formy grzyba pasożytującego na zbożach, głównie na życie. W średniowieczu był on przyczyną groźnych zatruć i chorób - po spożyciu zakażonej mąki można było zapaść m.in. na chorobę św. Wita (pląsawica połączona z epilepsją). Czemu po wojnie osadę Petershof nazwano Sporyszem, trudno dziś docięć. W przeszłości było to wybudowanie należące do Brzezia, w końcu XIX wieku zamieszkałe przez 10 osób. Do dziś zachowały się postawione wówczas budynki. Po sąsiedzku znajduje się wygodny parking oraz drogowy pas startowy dla samolotów. BRZEZIE to długa "ulicówka" położona 16 km na zachód od Rzeczenicy. Wieś założyli Krzyżacy podczas akcji kolonizacyjnej prowadzonej tu w drugiej połowie XIV wieku. Ponowne zasiedlenie Brzezia, zniszczonego podczas którejś z licznych wojen prowadzonych między panami z pobliskiego Pomorza a miejscową ludnością, nastąpiło w 1590 roku. Zasiedlającym był starosta człuchowski Latalski, a osadźcami Niemcy. W 1812 roku wybuchł w Brzeziu olbrzymi pożar, który zniszczył prawie całą wieś. Podczas jej odbudowy powstał istniejący do dziś szachulcowy kościół św. Wawrzyńca. Do 1945 roku był to największy w okolicy kościół katolicki, któremu podlegały filialne kościółki w pobliskich Grabowie, Pieniężnicy i Białym Borze. W 1923 roku świątynię powiększono o nawy boczne. Wewnątrz znajduje się uratowane z pożaru barokowe wyposażenie z XVIII stulecia. PIENIĘŻNICA leży 5 kilometrów na północ od Brzezia. Przez stulecia wieś ta dzieliła losy Brzezia i sąsiedniego Grabowa. Założona przez Latalskich, pod koniec XVI wieku zamieszkana była przez protestantów. Oni też wznieśli tu pierwszą świątynię. Przypuszczalnie byli to rzadko spotykani na Pomorzu kalwini, gdyż według wizytacji z 1653 roku kościół nie posiadał wezwania, a w ołtarzu, jak podaje Marian Fryda, "byt obraz o kalwińskim charakterze". W 1800 roku odbył się gtośny proces między mieszkańcami Pieniężnicy a właścicielem Grabowa - hrabią Koniecpolskim - o ziemię. Po wojnie na północ od Pieniężnicy znajdowała się duża lotnicza jednostka wojskowa. W roku 1814 wybudowano tu ryglowy kościół św. Marcina. Kryty gontem kościółek, usytuowany na uboczu, zachował swoje oryginalne wyposażenie, częściowo przeniesione ze starszej świątyni. W Pieniężnicy przetrwało też sporo dawnych drewnianych i ryglowych chałup. GWIEŹDZIN leży 6 km na wschód od Rzeczenicy, przy drodze do Człuchowa, na zachód od jezior Szczytno i Krępsko. Osadę tę lokowano na "surowym korzeniu" w 1376 roku, tworząc jednocześnie parafię. Od potowy XV wieku należała do dóbr królewskich. W okresie kontrreformacji Gwieździn byt główną bazą jezuitów z Chojnic, którzy swym działaniem objęli także Koczałę, Krępsk, Rychnowy i Rzeczenicę. Wówczas to ewangelicy za pogrzeb na tutejszym cmentarzu musieli wnosić pięciokrotnie wyższą opłatę niż katolicy. Istniejący do dziś drewniany kościół wybudowany został w latach 1668-1690 z fundacji starosty człuchowskiego Mikołaja Radziwitta. Wystrój świątyni należy do ciekawszych w okolicy. Znajdują się tu barokowy ołtarz, prospekt organowy i empora chóru. OLSZANOWO położone jest niecałe 4 km na południowy zachód od Gwieździna. Najstarsza informacja o tej wsi pochodzi z 1373 roku, kiedy wydano jej dokumenty lokacyjne. Przez stulecia, do roku 1923 były de facto dwa Olszanowa - wieś chłopska i majątek. W połowie XVI wieku z inicjatywy starosty Latalskiego w Ol-szanowie stanął kościół ewangelicki. Parafia protestancka przetrwała tu do roku 1945, a pięknym zabytkiem jest ryglowy kościół z początku XVII stulecia. Po wojnie część wyposażenia trafiła do innych kościołów, tu pozostał jednak barokowy ołtarz i ambona. Olszanowo słynie także z gtazów narzutowych. Na początku XX stulecia działata tu duża żwirownia, a wydobyte gtazy narzutowe sprzedawano na pomniki. Największy z wykopanych kamieni przewieziono do Barwic. Koło zabudowań dawnego majątku zachował się naturalny (to znaczy nie wykopany) gruboziarnisty gnejs o obwodzie blisko 20 metrów i wysokości około 1 metra. Kościół w Olszanowie obecnie stanowi świątynię filialną Gwieździna.

Wczasy, Aktywny wypoczynek, Noclegi, Urlop, Wakacje, Wycieczki, Wypoczynek, Przechlewo, Koczwały, Rzecznica, Kaszuby, zabytki, zwiedzanie, Wycieczki, pomorze