Wczasy

Wydmy nadmorskie

03 sierpnia 2012r.

Wydmy białe w głąb lądu przechodzą w wydmy szare. Porasta je zazwyczaj świetlisty, suchy bór sosnowy (często sadzony). Dno takiego lasu zaścielają siwe porosty chrobotki (Cladonia), a w starszych partiach krzewi się bujnie bażyna czarnojagodowa i wrzos pospolity. Tutaj, podobnie zresztą jak i na wydmach białych, zwraca uwagę piękny storczyk-kruszczyk rdzawy (Epipactis rubiginosa) — o ciemno-wiśniowych kwiatach, wydających woń wanilii. Miejscami spotykamy ten gatunek i na skrajach lasów mieszanych, np. wzdłuż szosy z Międzyzdrojów do Kołczewa na wyspie Wolin. Obniżenia wśród wydm szarych zajęte są przez małe olszynki lub bory torfowiskowe. W tych ostatnich prócz wyżej wymienionych krzewów właściwych torfowiskom gęste zarośla tworzy woskownica europejska (Myrica gale). Głównym obszarem występowania tej atlantyckiej rośliny jest u nas ujście i dorzecze dolnej Łeby. Pod względem krajobrazowym i przyrodniczym zupełnie odmienne od dotąd opisywanego typu wybrzeża są strome brzegi klifowe, szczególnie pięknie wykształcone na wyspie Wolin, na wschód od Międzyzdrojów. Na obsuniętych partiach zboczy utrzymują się jeszcze nawisy drzew i krzewów, a większą część stoków pokrywają zwarte zarośla kłującego rokitnika zwyczajnego (Hippophae ihamnoides), którego pomarańczowe owoce są bardzo bogate w witaminę C. Charakteryzując roślinność nadmorską nie można pominąć słonych, podmokłych łąk oraz szuwarów, skupiających znaczną ilość interesujących słonorośli. Na wybrzeżu Pomorza Zach. zespoły takie mogły się rozwinąć tylko na brzegach Zalewu Szczecińskiego i połączonych z morzem jezior limanowych (jez. Łeba). Nad wspomnianym Zalewem szuwary przybrzeżne złożone są z trzciny, sitowi, kłóci wiechowatej (Cladium mariscus) i innych. Z roślin, które w kraju nie są znane poza Zalewem Szczecińskim, wymienię turzycę rozciągłą (Carex extensa) i roślinę baldaszkową — kropidło Lachenala (Oenanthe Lachenalii). Prawdziwą ozdobą brzegów Zalewu Szczecińskiego jest pojawiający się miejscami masowo grzybieńczyk wodny (Nymphoides peltata = Lim-nanthemum nymphoides) o liściach przypominających małe liście grzybienia i okazałych, żółtych kwiatach. Niedostępny gąszcz oczeretów jest ulubionym miejscem gnieżdżenia się wielu wodnych i błotnych ptaków. Pływają tu zwykle gromadnie czarne łyski z białą łysinką na przedzie głowy, zgrabne kurki wodne, rozmaite gatunki perkozów i kaczek, jak kaczka krzyżówka, cyranka, płaskonos, głowienka. Na płytkiej wodzie nieruchomo czyhają na zdobycz czaple siwe. Na podmokłych słonych łąkach nadbrzeżnych znajdziemy licznych przedstawicieli wielu słonorośli, np. świbki morskiej (Triglochin mari- timum), sitów (Juncus Geiaidi, J. maiitimus, J. balticus), miecznika nadmorskiego (Glaux maiitima), babki nadmorskiej (Plantago maritima), sodówki nadmorskiej (Sueda maritima), astra solniskowego (Aster tri-polium) i warzuchy lekarskiej (Cochlearia ołficinalis) blisko spokrewnionej z chrzanem. Szerokość strefy przybrzeżnej, do której należą opisane dotąd środowiska, waha się w granicach od 1 do 2 km. Większa część Pomorza Zach. leży w dzielnicy bałtyckiej lasów bukowych i mieszanych. Pokrywają one wysoczyzny morenowe, w szczególności wzgórza moreny czołowej. W pasie przymorskim piękne buczyny zachowały się na wyspie Wolin. Pospolicie występuje w nich pnący krzew przewiercień pomorski (Lonicera periclymenum), który wraz z bluszczem wspina się po pniach nieraz do znacznej wysokości. W runie zwracają uwagę liczne storczyki, z których obuwik pospolity (Cypripedium calceolus), dzisiaj niestety w wielu miejscach wyniszczony, uchodzi za jedną z najpiękniejszych roślin krajowych, dalej buławniki (Cephalanthera rubra, C. alba), o różowych i białych kwiatach, pozbawiony zieleni gnieźnik gniazdosz (Neottia nidus avis) i takiż żłobik koralkowy (Coralorrhiza innata) oraz drobne, lecz bardzo rzadkie gatunki, jak wątlik jednolistny (Malaxis monophyllos) i miodokwiat krzyżowy (Herminium monorchis) z zielonawymi kwiatami. Z innych roślin wymienimy żywca cebulkowego (Dentaria bulbitera), tworzącego w kątach liści czarne, cebulkowate rozmnóżki. Szczególnie pięknie przedstawiają się buczyny wiosną, kiedy całe dno lasu pokrywa zwarty kobierzec różnobarwnych kwiatów wiosennych. Bieleją wtedy łany zawilców gajowych, złocą się zawilce żółte i złocie, wśród których dostrzegamy blade kwiatki fiołka przedziwnego (Viola mirabilis), purpurowej kokoryczy pustej (Corydalis cava). Ten przepych barw trwa jednak krótko, gdyż rośliny wiosenne szybko przekwitają i tracą części nadziemne, w miarę jak rozwijające się liście buków coraz bardziej zacieniają dno lasu. Na gorszych glebach buczyny przechodzą w lasy mieszane bukowo-sosnowe, w których ubogim gatunkowo runie dominują trawy. Dawniej lasy liściaste, bukowo-dębowe i mieszane bukowo-grabowo-sosnowe z lipą drobnolistną zajmowały znacznie większą powierzchnię. Dzisiaj zachowały się tylko w niewielkich obszarach, mimo to pokrywając na Pomorzu Zach. procentowo większą przestrzeń niż w wielu innych okolicach naszego kraju. Obce są tej dzielnicy świerk i jodła, rozpowszechnione w południowej części Polski. Zarówno w opisanych wyżej buczynach jak i w lasach liściastych i mieszanych rozsiane wśród wzgórz cieniste i wilgotne wąwozy są ostojami reliktowej roślinności górskiej. Kulminacje pomorskiej moreny bałtyckiej dają schronienie około 30 takim gatunkom; jako przykład posłużyć mogą tu widłak wroniec (Lycopodium selago), podrzeń żebrowiec (Blechnum spicant), kokoryczka okółkowa (Polygonatum verticillatum), pięciornik górski (Veronica monłana).